Beata MąkolskaMamy już nieco badań naukowych dowodzących tego, że mózgi wysoko wrażliwych ludzi działają inaczej.
Bardzo dużo tych badań publikuje w swoich książkach Elaine Aron, która jako pierwsza wprowadziła pojęcie wysokiej wrażliwości w świat nauki, wyodrębniając tę cechę na bazie czterech aspektów. Więcej o tych aspektach pisałam w artykule: Czym się przejawia wysoka wrażliwość? Cztery aspekty wysokiej wrażliwości.
W dzisiejszym tekście chcę się z Tobą podzielić kolejnymi badaniami, które są niejako kolejnym „twardym” dowodem na to, iż jest „coś takiego” jak wrażliwy mózg. Tym razem są to badania dr Daniela G.Amena, który od końca lat 80-tych przygląda się ludzkim mózgom.
Ten psychiatra i naukowiec w swojej pracy szybko odkrył, że stawianie diagnoz wyłącznie w oparciu o szereg objawów, jest niewystarczające, ponieważ objawy nic nie mówią o biologicznych przyczynach ich powstania. Zaczął się przyglądać zatem mózgom pacjentów najpierw w oparciu o badania ilościowe EEG (qEEG), w którym poddaje się ocenie aktywność elektryczną mózgu, a następnie także badanie SPECT (tomografia emisyjna pojedynczych fotonów), które umożliwia sprawdzenie (jak to określa sam Amen) czy mózg jest zdrowy, czy jest może nadmiernie bądź niedostatecznie aktywny. Szukając schematów działania mózgu i próbując powiązać go z takimi zaburzeniami jak nerwica natręctw, depresja, ADHD czy autyzm, Amen odkrył, że (uwaga, uwaga!) nie istnieje żaden pojedynczy schemat mózgu, który byłby z tymi dolegliwościami powiązany.
Jednakże same wyniki badań pomogły Amenowi dopasować metody leczenia do indywidualnych schematów mózgu. Amen zaczął zdawać sobie sprawę, że na podstawie wyników skanów mózgu (a przeskanował ponad 200 tysięcy mózgów pacjentów z ponad 155 krajów) można dostrzec cechy osobowości pacjentów i wyodrębnił na bazie swojej pracy poszczególne typy mózgu.
Typy mózgu według dr Daniela G.Amena:
– mózg zrównoważony – taki, który wykazywał pełną, równomierną i symetryczną aktywność
– mózg spontaniczny – taki, którego przednia część wykazywała słabą aktywność w porównaniu z innymi częściami mózgu, jednocześnie było to wskazówką do przejawiania wielkiej kreatywności i impulsywności u danego człowieka
– mózg uporczywy – taki, którego przednia część mózgu była dużo bardziej aktywna, niż przeciętnie, co sprawiało, że dany człowiek ma tendencje do zamartwiania się
– mózg wrażliwy – taki, którego emocjonalny lub limbiczny układ był ponadprzeciętnie aktywny, a jednocześnie u takich ludzi występowało większe prawdopodobieństwo podatności na smutek.
– mózg ostrożny – taki, którego ciało migdałowate i jądra podstawy wykazywały większą niż przeciętna aktywność, co sprawiało, że dany człowiek miał tendencję do bycia bardziej lękliwym.
Powyższe typy mózgu mogą oczywiście łączyć się ze sobą w różny sposób (np. mózg wrażliwy-ostrożny, mózg wrażliwy-uporczywy itd.).
Myślę, że pomocne tutaj będzie bardzo uproszczone wyjaśnienie jaka część mózgu za co odpowiada, zwłaszcza w przypadku mózgu wrażliwego, gdzie (jak dowiódł Amen) układ limbiczny jest ponadprzeciętnie aktywny. Nazywany także mózgiem emocjonalnym, znajduje się w pobliżu pnia mózgu oraz móźdżka, zaś jego zadaniem jest określanie naszych emocji, rejestrowanie wspomnień, wraz z odnotowaniem tego co pozwala przetrwać bądź odwrotnie – zagraża nam. To część odpowiedzialna także za tworzenie więzi z innymi, odczuwanie emocji. W skład układu limbicznego wchodzi hipokamp (odpowiada za nastrój, powstawanie wspomnień); ciało migdałowate (odpowiada m.in za emocje, także strach), podwzgórze (pomaga kontrolować temperaturę ciała, apetyt, zachowania seksualne, emocje), jądra podstawy (odpowiada za motywację, przyjemności, funkcje motoryczne); przedni zakręt obręczy (odpowiada za przenoszenie uwagi i wykrywanie błędów).
Ten naprawdę bardzo uproszczony opis już powinien Ci wiele wyjaśniać o funkcjonowaniu wysoko wrażliwych osób. Zakładając, że wysoko wrażliwa osoba (wg „definicji” E.Aron) ma wysoko wrażliwy mózg (wg ustaleń dr. Amena), jasnym staje się, dlaczego emocje i relacje są centrum świata wysoko wrażliwych osób, dlaczego są w stanie bardziej szczegółowo wychwytywać mikro zmiany zarówno na twarzach bliskich, jak i błędy z raportów w pracy, a także – dlaczego tak wiele z nich określa się jako osoby sentymentalne.
Jeżeli do tego jeszcze dołożymy umiejętność odbierania energii niekoniecznie poprzez ludzkie zmysły (o czym już wyżej wymienieni naukowcy nie piszą, teraz mówię o moich obserwacjach), mamy super emocjonalne, empatyczne istoty, które – o ile nie mają świadomości tego jak działają ich ciała fizyczne i jak działa energia – zbyt łatwo ulegają negatywnym wpływom innych ludzi, nie panują kompletnie nad swoimi super cechami i najczęściej mają poczucie, że kompletnie nie pasują do tego świata!
O wrażliwym mózgu i badaniach dr Daniela G. Amena mówiłam w filmie obok.
Poznaj swój osobisty typ mózgu
Wracając jednak do dr. Amena i jego badań – jeżeli chcesz poznać typ swojego mózgu, (a nie mieszkasz w pobliżu kliniki dr Amena, żeby poddać się skanom mózgu), możesz wypełnić uproszczony test, który da Ci pewne wyobrażenie o tym, jaki typ mózgu prawdopodobnie masz. Test możesz rozwiązać na stronie: brainhealthassessment.com
Jego wypełnienie zajmuje ok.5-7 minut i żeby uzyskać wynik musisz podać swój adres mailowy. Wraz z wynikiem dostaniesz link do krótkiego wideo wyjaśniającego główne zagadnienia związane z danym typem mózgu. Zarówno test i jak i film są w języku angielskim.
Uwaga! Wiadomo jak to bywa z testami – zwłaszcza w przypadku osób wrażliwych! Po pierwsze – testy same z siebie są dość ogólnym narzędziem, nieprecyzyjnym. Po drugie – to jakie zaznaczysz odpowiedzi może wynikać nie tylko z twojej znajomości angielskiego, ale także z tego, w jakim nastroju/emocjach to robisz, jak siebie samą oceniasz, a także – ile już pracy w zakresie opanowana własnych myśli czy emocji dokonałaś. Tym samym możesz być jak najbardziej WWO, a wynik testu może Ci pokazać, że masz mózg zrównoważony (bo tak wiele pracy już włożyłaś w opanowanie swoich emocji na co dzień). Także traktuj wynik testu jako jakąś ogólną wskazówkę, myślę, że doskonale CZUJESZ jaki typ mózgu prawdopodobnie przejawiasz 🙂
Optymalizacja działania mózgu
Naukowiec nie zostawił nas jedynie z nadaniem nazw różnym typom mózgów w zależności od ich działania – w swoich książkach (a napisał ich naprawdę wiele) z wielką pewnością przekonuje nas, że każdego dnia poprzez różnego rodzaju zachowania i wybory, wpływamy na swój mózg i możemy mieć aktywny udział w zdrowym jego funkcjonowaniu.
W dużym skrócie są to takie wskazówki (dla wszystkich typów mózgu):
1. Poznanie typu swojego mózgu
2. Zoptymalizowanie jego fizycznego funkcjonowania
3. Właściwe odżywianie mózgu (Niejednokrotnie dr Amen podkreśla, że to co jemy i pijemy każdego dnia ma bezpośredni wpływ na funkcjonowanie mózgu!)
4. Opanowanie tego, co się dzieje w głowie (Amen używa nieco innych słów, ale chodzi o to, co nazywamy pracą z negatywnymi myślami, przekonaniami, wewnętrznym krytykiem, nabieraniem dystansu, uważnością, nieidentyfikowaniem się ze swoimi myślami, itd., itp.)
5. Skupienie się raczej na dostrzeganiu tego co się w innych lubi, niż na tym, za czym się nie przepada.
(Właściwie to można by było podpiąć pod poprzedni punkt, gdyż wymaga to znów pracy z uważnością i myślami, świadomym wyborem kierowania swojej uwagi)
6. Życie w zgodzie ze swoimi wartościami, zamiarami, celami.
Tutaj nadmienię, że na sesjach rozwoju osobistego czy energetycznych, zajmujemy się głównie punktami 4 i 5, a następnie po „przerobieniu” ich, możliwa jest świadoma praca nad punktem 6 – przy sporej dawce nauki asertywności i komunikacji 😉
Jeżeli potrzebujesz mojego wsparcia, napisz: kontakt@beatamakolska.pl
Okiełznać mózg wrażliwy
Jeżeli chodzi o mózg wrażliwy, to tutaj dr Amen szczególnie wiele uwagi poświęca empatii, emocjom i relacjom (nie jest to zaskoczeniem, prawda?) Jako wystarczające „dowody” przemawiające za posiadaniem mózgu wrażliwego uważa on twierdzące odpowiedzi na cztery pytania:
– czy potrafisz dostroić się do uczuć otaczających cię osób, szczególnie członków rodziny?
– czy jesteś emocjonalną gąbką? Chłoniesz emocje innych ludzi?
– czy jesteś pełen zrozumienia wobec problemów i niepowodzeń innych?
– czy czujesz się niekomfortowo w dużych skupiskach ludzi? (tu autor podkreśla, że „przed pandemią”)
Jako powszechne cechy mózgu wrażliwego Amen wymienia: wrażliwość; głębokie uczucia; empatię; zmienność nastrojów; pesymizm; posiadanie wielu automatycznych, negatywnych myśli; depresję (tu bym polemizowała, depresja nie jest cechą, ale może to kwestia tłumaczenia przez wydawcę). Amen zaznacza także, że osoby z takim mózgiem osiągają niskie wyniki w zakresie cech takich jak powierzchowność, stałe szczęście, pozytywne myśli.
Tutaj wtrącę swoje trzy grosze – uważaj w tym momencie na swoje myśli! To wcale nie oznacza, że będąc WWO jesteś „skazana” na pesymizm i z racji typu mózgu „odsunięta” od możliwości odczuwania szczęścia! Sam dr Amen zresztą pisze o tym, że ludzie o wrażliwych (czy też empatycznych, czasem używa tych pojęć zamiennie) mózgach, najszczęśliwsi czują się w spokojnym otoczeniu, gdy mogą się zrelaksować, mieć komfort głębokich rozmów, przygotowania się, posiadania czasu dla siebie. Pisze też o swojej fascynacji takimi osobami (jak sam przyznaje nie ma takiego typu mózgu) i często cytuje dr Judith Orloff (autorkę wielu książek o emocjach i empatach, prowadzącą prywatną praktykę psychiatryczną). Podobnie jak Elaine Aron, także i dr Amen uważa, że osoby wrażliwe należą do 20% populacji, a ich mózgi przetwarzają informacje w głębszy niż u innych sposób. Ponadto podkreśla korelację poczucia więzi z naturą i poczucia bycia szczęśliwym, sugerując, że osoby posiadające wrażliwy mózg powinny wychodzić na zewnątrz tak często „jak tylko możliwe, by zwiększyć poziom swojego codziennego szczęścia”.
Wnioski dr Amena dotyczące funkcjonowania wrażliwego mózgu będą znane większości osób, które są po lekturach książki dr Elaine Aron – przetwarzanie informacji w bardziej aktywny sposób, dużo większa, niż u innych emocjonalność, umiejętność doskonałej obserwacji otoczenia i dostrzegania nawet niewielkich zmian (wzmożona aktywność w miejscu mózgu nazwanym „miejscem świadomości”), inna reakcja na dopaminę (np. nagrody czy uznanie z zewnątrz nie są motywacją, co tłumaczy powściągliwość w niektórych sytuacjach, powstrzymanie się od działania i obserwacja innych, do momentu aż mózg otrzyma taką dawkę informacji, przy której poczucie się komfortowo by podjąć działanie).
Na temat okiełznania wrażliwego mózgu mówiłam w filmie obok (aktywny od 29.03.2024)
Zwiększona aktywność układu limbicznego
Dr Amen tłumaczy, że zwiększona aktywność układu limbicznego, charakterystyczna dla wrażliwego mózgu, niesie ze sobą większe (niż u innych typów mózgu) skłonności do:
– do negatywnego nastawienia, poczucia beznadziei, interpretacji wydarzeń w negatywny sposób
– silnych reakcji emocjonalnych pod wpływem wspomnień
– mniejszej motywacji do działania
– zmian w sposobie jedzenia i cyklach sennych np. stłumiony apetyt albo przejadanie się, problemy z nieprzespanymi nocami albo zbyt długie spanie
– izolowania się od innych
– obniżonej bądź podwyższonej reaktywności seksualnej
– silnych reakcji na zapachy
– smutku lub depresji
Jako „remedium” na te problemy, dr Amen podsuwa konieczność podniesienia poziomów: dopaminy, serotoniny, oksytocyny i endorfin. Niżej, znajdziesz kilka informacji na ten temat.
Dopamina
Nadmiar dopaminy powiązano z pobudzeniem, przemocą, obsesją, kompulsjami, niedobór zaś – z niskim poziomem motywacji, apatią, zmęczeniem, znudzeniem, łaknieniem cukru. Niski poziom dopaminy uważa się także za problem w przypadku zespołu nadpobudliwości ruchowej (ADD), gdzie wiele osób generuje problemy, aby doprowadzić do stymulacji dopaminy. Szczególnie niski poziom dopaminy występuje wśród osób, którzy (według Amena) mają mózg spontaniczny. Jeżeli zatem masz mózg wrażliwy-spontaniczny, świadome podejście do dopaminy może znacznie ułatwić Ci życie.
Dopaminę łączy się z tzw. układem nagrody (pragnienia, pożądania) i układem kontrolnym (kontrola nad impulsami, związek z myśleniem perspektywicznym, który rozwija się mniej więcej od 25 roku życia). O dopaminie mówi się, że jest cząsteczką „pragnienia więcej”, dlatego stymuluje ją ekscytacja związana z wyczekiwaniem, odkrywaniem, nowością. Przypomnijmy, że dr Amen zauważył, iż mózg wrażliwy inaczej reaguję na dopaminę – nagroda z zewnątrz, wcale nie jest czymś aż tak pożądanym – w pierwszej kolejności i tak zwracamy się z uwagą do swojego wnętrza.
Naukowiec w równoważeniu poziomu dopaminy zaleca:
– spożywanie produktów bogatych w tyrozynę, aminokwas będący budulcem dopaminy. Znajdziesz ją w migdałach, bananach, awokado, jajkach, fasoli, rybach, ciemnej czekoladzie
– spożywanie większej ilości białka, mniejszej węglowodanów. Autor powołuje się na badania mówiące o tym, iż dieta ketogeniczna zwiększa dostępność dopaminy w mózgu
– regularne ćwiczenia fizyczne
– modlitwę, medytację, które prowadzą do poprawy skupienia i koncentracji
– masaż
– sen
– słuchanie muzyki
– wystawianie się na światło słoneczne
– wyznaczanie sobie celów
Serotonina
Serotonina jest neuroprzekaźnikiem, który poprawia i stabilizuje nastrój, reguluje stres, pomaga zachować elastyczność w dostosowaniu się do zmian. Ma związek ze snem, jedzeniem, trawieniem, blokowaniem bólu. Jej poziom wzrasta gdy czujesz, że inni cię szanują, zaś spada, gdy spotykasz się z brakiem szacunku do siebie.
Niski poziom serotoniny Amen zauważył u osób mających mózg uporczywy. Zatem jeżeli twój mózg jest wrażliwy-uporczywy, zwróć szczególną uwagę na te działania, które pomagają w ustabilizowaniu serotoniny, czyli:
– spożywanie większej ilości tryptofanu. Ten aminokwas znajdziesz w jagodach, indyku, rybach, kurczaku, batatach, pestkach dyni, ciecierzycy. Amen zaleca rezygnację ze słodyczy, ponieważ cukier szybko podnosi poziom serotoniny, ale nie utrzymuje go, co prowadzi do uzależnienia od cukru
– dbanie o kwasy omega-3 w diecie – naukowiec powołuje się na badania dowodzące tego, iż kwasy tłuszczowe omega-3 zwiększają produkcję serotoniny w mózgu
– celowe ćwiczenie skupiania się na tym co się ma, a nie czego się nie ma, a także na rzeczach, które się lubi, zamiast na tych, których się nie lubi
– regularne ćwiczenia fizyczne
– masaż
– terapia jasnym światłem o poranku (3000 luksów)
– medytację, relaksację
Oksytocyna
Oksytocynę nazywa się hormonem miłości, przywiązania, przytulania. Łączy się ją z większym zaufaniem, dobrym samopoczuciem, szczodrością, matczynymi zachowaniami. Oksytocyna sprzyja poczuciu zadowolenia i redukcji niepokoju. Niskie jej poziomy powiązano z depresją i poczuciem zagrożenia, autyzmem. Wyższe poziomy powodują obniżenie kortyzolu (potocznie zwanego hormonem stresu). Oksytocynę obniża testosteron, rozłąka z bliskimi, izolacja, żal, silny stres.
W dużym skrócie poziom oksytocyny możesz podnosić poprzez takie działania (zalecenia dr Amena):
– posiadanie bliskich znajomych (ludzi, wśród których czujesz się dobrze) i spędzanie z nimi czasu
– czuły, przyjemny dotyk
– korzystanie z masaży (bądź masowanie ukochanej osoby)
– akty życzliwości, akty dobroci względem innych
– utrzymywanie kontaktu wzrokowego (ma uspokajający efekt i wzmacnia więź)
– słuchanie muzyki
– aktywność fizyczna typu joga
– medytowanie
– angażowanie się w pozytywne interakcje społeczne
Według mnie, oksytocyna jest kluczowa dla dobrego samopoczucia wysoko wrażliwych kobiet, zwłaszcza introwertycznych. Żyjemy (wciąż) w świecie przesyconym testosteronem, przemocą, z nieposzanowaniem żeńskiej energii, gdzie wymaga się od kobiet działania jak mężczyzna, podsuwa szybkie rozwiązania, które nie rozwiązują przyczyny problemów, a jedynie maskują objawy. Większość kobiet każdego dnia ma zbyt niski poziom oksytocyny, zaś w przypadku wysoko wrażliwych kobiet poczucie więzi, głębokie relacje są tym, co nadaje sens życiu. Dlatego temat ten jeszcze będę rozwijać zarówno na blogu, jak i na kanale YT.
Endorfiny
Endorfiny są uwalniane by opanować ból i stres, pomagają tym samym wyjść z zagrażających życiu sytuacji. Endorfiny są także uwalnianie gdy przełamujemy swoje ograniczenia (np. w aktywności fizycznej pobijamy kolejny rekord). Niskie poziomy endorfin powiązano z depresją, lękiem, stresem, wahaniami nastrojów, bólami głowy, problemami ze snem i podatnością na uzależnienia.
W równoważeniu poziomu endorfin dr Amen zaleca:
– aktywność fizyczną
– medytację
– pikantne potrawy (np. zawierające kapsaicynę produkty, jak np. papryczka chili) i ciemną czekoladę
– śmianie się
– akupunkturę
Z tych ogólnych zaleceń wyłania nam się dość prosty obraz: jeżeli w sposób świadomy chcesz równoważyć pracę swojego mózgu / hormonów / organizmu / samopoczucia (wszystko jest ze sobą powiązane), to należy dbać o aktywność fizyczną, dietę dobraną do potrzeb organizmu, medytację, relaksację, chwile wyciszenia, pozytywne relacje z bliskimi, sen, a także – pracę nad własnymi myślami i przekonaniami.
Przepis prosty, a jednak wiele ludzi woli po prostu siedzieć na kanapie i czytać o gotowych rozwiązaniach! Jeżeli przyszło Ci do głowy, że wystarczy wziąć odpowiednią tabletkę na wyrównanie poziomu hormonów, to ten blog, ani kanał YT zdecydowanie nie są dla Ciebie. (Na marginesie – zachęcam do przeczytania książki: „Skutek uboczny śmierć. Czy wiesz, jakie leki łykasz?”, John Virapen)
Zainteresowanych optymalizowaniem mózgu poprzez neuronaukę (jak to pięknie naukowo nazywa dr Daniel Amen) odsyłam Cię do książek tego naukowca, źródła są podane na końcu tego artykułu.
Jeżeli potrzebujesz wsparcia przy radzeniu sobie z negatywnymi myślami, wdrażaniem nowych nawyków i przekonań, poprawianiem relacji, zajrzyj do zakładki współpraca bądź napisz: kontakt@beatamakolska.pl
Źródła:
Poznaj typ swojego mózgu i zoptymalizuj go dzięki neuronauce. Proste praktyki, które poprawią zdrowie, przywrócą spokój i wyciszą natrętne myśli
dr Daniel G. Amen
Zmieniaj swój mózg każdego dnia dzięki neuroplastyczności. Proste ćwiczenia i praktyki na wzmocnienie umysłu, poprawę koncentracji, diagnozę oraz usunięcie samoograniczających nawyków i odblokowanie relacji
dr Daniel G. Amen
Neuroplastyczność mózgu. Proste ćwiczenia i techniki, które wyeliminują złe nawyki, negatywne emocje, stres i depresję
dr Daniel G. Amen
